Numarası : 2018 / 6
Tarihi : 8/27/2018
Gıda veya ilaç gibi bozulma, çürüme veya son kullanma tarihinin geçmesi gibi nedenlerle imha edilmesi gereken emtianın emsal bedelinin, takdir komisyonu kararı olmaksızın mükelleflerce değerlemesinin yapılabilmesine imkân sağlayan kanun değişikliği yürürlüğe girdi.
Getirilen yeni uygulamadan yararlanabilmek için imha işleminin mutlaka gerçekleşmesi, imha işleminin süreklilik arz etmesi dolayısıyla olağan bir işlem olması, imha işlemi öncesinde satış işleminin gerçekleşmiş olması, imhaya konu emtianın Türkiye’de bulunması, imhaya konu emtianın sadece gıda ve ilaç gibi ürünler olması, uygulamadan yararlanacak mükelleflerin bilanço esasına göre defter tutması ve belli bir ölçeğin üzerinde olması gibi şartlar bulunmaktadır.
Bu sirkülerimizde kıymeti düşen emtianın değerlemesine yönelik mevcut genel uygulama ile imha edilmesi gereken mallara yönelik yeni uygulama ele alınmaktadır.
Anahtar Kelimeler: emtia, değerleme, takdir komisyonu, kıymeti düşen emtia, değer düşüklüğü, imha oranı
27 Mart 2018 tarihinde yürürlüğe giren 7103 sayılı Kanun’un 10’uncu maddesiyle Vergi Usul Kanunu’na (VUK) “İmha edilmesi gereken mallar” başlıklı “278/A” maddesi eklenmiştir. Söz konusu madde hükmüne göre: bozulma, çürüme veya son kullanma tarihinin geçmesi nedeniyle emtia imha işlemleri süreklilik arz eden mükellefler, takdir komisyonu kararına gerek olmaksızın Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından belirlenecek usul ve tayin olunacak imha oranına göre değerleme yapabileceklerdir.
25 Mayıs 2018 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan 496 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile imha edilmesi gereken emtiaya yönelik düzenlemeler yapılmıştır.
Bilindiği üzere; kıymeti düşen emtianın değerlemesine yönelik mevcut genel uygulamada değerleme yapmak için emtianın imha edilmesi şartı bulunmamakta, emtianın kıymetinde olağanüstü ya da olağan sebeplerden ötürü önemli bir azalma olması yeterli olmaktadır. Ayrıca kıymeti düşen emtianın değerlemesinin yapılabilmesi için satıldıktan sonra iade olması gibi bir şart da bulunmamaktadır. Genel uygulamada emtianın niteliğine ve türüne yönelik bir sınırlama bulunmamaktadır. Sadece belirli bir büyüklüğün üzerindeki bilanço esasına göre defter tutan mükellefler değil tüm mükellefler mevcut genel uygulamadan yararlanabilmektedir. Kıymeti düşen emtianın değerlemesi için takdir komisyonu tarafından belirlenen emsal bedel, mükellefler tarafından değer düşüklüğüne uğrayan iktisadi kıymetin değeri olarak kayıtlara intikal ettirilmekte, değer düşüklüğü ise ilgili dönem kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınmaktadır.
Getirilen yeni uygulama ile özellikle gıda veya ilaç gibi bozulma, çürüme veya son kullanma tarihinin geçmesi gibi nedenlerle imha edilmesi gereken emtianın emsal bedelinin, takdir komisyonu kararı olmaksızın mükelleflerce değerlemesinin yapılabilmesine imkân sağlanmaktadır.
Ayrıca yeni uygulama ile genel uygulamadan farklı olarak;
• İmha işleminin mutlaka gerçekleşmesi,
• İmha işleminin süreklilik arz etmesi dolayısıyla olağan bir işlem olması (yangın, deprem, su baskını gibi olağandışı olaylardan kaynaklanan imha işlemleri kapsam dışıdır.),
• Öncesinde satış işleminin gerçekleşmiş olması (hiç satılmamış işletme stoklarında duran ticari mal ya da mamuller kapsam dışıdır.),
• İmhaya konu emtianın Türkiye’de bulunması,
• İmhaya konu emtianın sadece gıda ve ilaç gibi ürünler olması,
• Uygulamadan yararlanacak mükelleflerin bilanço esasına göre defter tutması ve belli bir ölçeğin üzerinde olması,
gerekmektedir.
İmha Edilen Emtianın Değerlenmesinde Genel Uygulama
Yayımlanan tebliğ ile imha edilen emtiaya yönelik genel esaslar açıklanmıştır. Açıklamalarda önemli görülen bazı hususlar şunlardır:
— Yangın, deprem ve su basması gibi doğal afetler nedeniyle yada bozulmak, çürümek, kırılmak, çatlamak, paslanmak gibi nedenlerle iktisadi kıymetin imha edilmesinin gerektiği hallerde, emsal bedel ile değerlenecek olan iktisadi kıymet değerinin takdir komisyonu tarafından tespiti gerekir.
— Son kullanma tarihinin geçmesi, kalite standartlarına uygun olmama ya da çevreye ve insan sağlığına zarar verecek nitelikte olmaları gibi nedenlerle bazı ürünlerin imha edilmesi zorunluluğu bulunabilir. Bu gibi durumlarda durumun aciliyetine binaen takdir komisyonuna başvurulmaksızın ilgili bakanlık veya yetkili kurum görevlilerinin de yer aldığı bir komisyon nezdinde tutanakla tespit edilmek suretiyle malların imha edilebilmesi de mümkündür. Bu durumda yetkili komisyonun ilgili kişilerince imzalanmış imha tutanağı, takdir komisyonu kararı yerine geçer.
— Mükellef bu şekilde gerçekleştirilen imha işlemine ilişkin düzenlenen tutanağa istinaden gerekli yasal kayıtları yapabilir. Değer düşüklüğünün yasal kayıtlara intikal ettirilebilmesi için ayrıca takdir komisyonu kararı aranmaz.
— Yurt dışında yapılacak imhalarda, emtianın imha edildiğine ilişkin ilgili ülke mevzuatına göre düzenlenen belgeler esas alınmak suretiyle takdir komisyonu tarafından verilecek karara istinaden gerekli yasal kayıtlar yapılır.
— Tebliğde yapılan açıklamaya göre, yukarıda özetlenen şekilde yapılan değerleme işlemlerinde;
• Takdir komisyonu kararının,
• İlgili bakanlık veya yetkili kurum görevlilerinin de yer aldığı komisyon nezdinde imha işlemine ilişkin olarak düzenlenen tutanağın,
• Yurt dışında gerçekleştirilen imhalara ilişkin olarak ilgili ülke mevzuatına göre düzenlenen belgelere istinaden verilen takdir komisyonu kararının
mükelleflere bildirildiği tarih itibariyle değer düşüklüğü belli olduğundan, emtianın maliyet bedeli ile emsal bedeli arasındaki farkın, takdir komisyonu kararının veya tutanağın tebliğ edildiği dönemde gider olarak dikkate alınması gerekmektedir.
— Ambalajlı olarak piyasaya arz edilmesi gereken emtiada, ambalaj bedeli imal edilen emtianın maliyet bedeli içerisine dahil edilmektedir. Bu sebeple kıymeti düşen emtianın ambalaj malzemesi ile birlikte imha edilmesi halinde, ambalaj bedelinin de bu kapsamda değerlendirilmesi gerekir. Ambalaj malzemesinin imha edilmemesi ya da hurda olarak tekrar kullanılabilecek nitelikte olması halinde, söz konusu ambalaj malzemesinin emsal bedelinin sıfırlanmaksızın kayıtlarda izlenmesi gerekir.
— Takdir komisyonu kararının ya da imha tutanağının mükellefe tebliğ edildiği tarih itibariyle değer düşüklüğü belli olduğundan, emtianın maliyet bedeli ile emsal bedeli arasındaki farkın, aynı dönemde gider olarak dikkate alınması gerekir.
Bozulma, Çürüme veya Son Kullanma Tarihinin Geçmesi Gibi Nedenlerle Süreklilik Arz Eden İmha İşlemlerine Konu Emtianın Değerlenmesi
Vergi Usul Kanunu’na eklenen “278/A” maddesi ile, bozulma, çürüme veya son kullanma tarihinin geçmesi nedeniyle emtia imha işlemleri süreklilik arz eden mükellefler, takdir komisyonu kararına gerek olmaksızın Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından belirlenecek usul ve tayin olunacak imha oranına göre değerleme yapabileceklerdir.
Bu kapsamda işlem tesis edilebilmesi için, bu mahiyetteki imha işlemleri süreklilik arz eden mükelleflerce Hazine ve Maliye Bakanlığı’na başvurulması gerekmektedir. Bu başvuru üzerine mükellefin geçmiş yıllardaki işlemleri, fiili üretimi, satış ve imha süreçleri ile sektördeki diğer mükelleflerin durumu, yetkili idare, oda ve kuruluşların görüşleri de dikkate alınmak suretiyle mükellefle bir anlaşma yapılacaktır. Bu anlaşmadaki usul ve esaslar çerçevesinde belirlenen imha oranını aşmayacak şekilde takdir komisyonu kararı veya başka herhangi bir resmi kurum veya kuruluşun imha tutanağı olmaksızın, imha edilen emtianın emsal bedeli sıfır olarak kabul edilecek yani mevcut maliyet bedelleri gider olarak dikkate alınabilecektir.
Yayımlanan Tebliğ ile Vergi Usul Kanunu’nun 278/A maddesi kapsamında imha edilecek emtiaya ilişkin aşağıdaki hususlar açıklanmıştır:
— Uygulamadan, yurt içinde satışa konu olan ancak, raf ömrünün çok kısa olması, bozulması veya son kullanma tarihinin geçmesi gibi nedenlerle iade alınan, insan ve çevre sağlığına zararlı olması nedeniyle imha edilmesi mecburiyeti bulunan ve imha işlemleri süreklilik arz eden;
• Her türlü et ve et ürünleri (kıyma, pastırma, sucuk, salam, sosis gibi),
• Her türlü süt ve süt ürünleri (peynir, yoğurt, ayran, kaymak, tereyağı, gibi),
• Yumurta,
• Taze sebze ve meyve,
• Pasta, kek, börek, ekmek gibi her türlü unlu mamuller,
• İlgili Bakanlık tarafından ruhsatlandırılan veya ithaline izin verilen insan ve hayvan sağlığı için kullanılan her türlü ilaç
ve benzeri emtianın faydalanması uygun bulunmuştur.
— Uygulamadan, kazançları bilanço usulüne göre tespit edilen gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri yararlanabilecektir.
— Bu mükelleflerin uygulamadan faydalanma izni ve imha oranı tespiti için Bakanlığa yapacakları başvuru tarihinden önceki son hesap dönemine ait bilançolarında yer alan rakamlardan net satışları ile aktif büyüklüğünün aritmetik ortalamasının 10.000.000 TL’nin veya özsermaye büyüklüğünün 5.000.000 TL’nin üzerinde olması gerekmektedir.
— Uygulamadan yararlanılabilme izni ve imha oranının tespiti için mükellefler tarafından İdareye (Gelir İdaresi Başkanlığı) yazılı olarak başvuruda bulunulmalıdır.
— Mükellef başvurusunu yaptıktan sonra sırasıyla aşağıdaki süreçlerden geçecektir:
• Ön inceleme/kontrol,
• Ön değerlendirme,
• VDK incelemesi,
• GİB komisyonu nihai kararı,
• Mükellefin yazılı kabulü,
— İdare tarafından her bir ürün için tespit edilen imha oranının mükellef tarafından kabul edilmesiyle uygulanmaya başlanır.
— Tayin olunan imha oranı, mükellefin kabul beyanında bulunduğu hesap dönemi ve bu hesap dönemini izleyen beşinci hesap döneminin sonuna kadar geçerlidir. Mükelleflerin işe başladıkları ilk yılda uygulamadan faydalanmak için başvuru yapmaları halinde ise kabul beyanında bulunulan tarihi takip eden üçüncü hesap döneminin sonuna kadar geçerlidir.
— Mükellefler her bir ürün itibariyle imha edilen emtianın emsal bedelini sıfır olarak kabul etmek suretiyle emtiayı değerler.
— Yapılan imha işleminin, mükelleflerin kendi işletmeleri bünyesinde yapılması halinde, mükelleflerce en az iki nüsha imha tutanağı düzenlenir. Tutanak yetkililerce imzalanır.
— Yapılan imha işleminin, yetkilendirilmiş bir atık imha tesisine yaptırılması halinde ise emtianın sevki aşamasında, mükellefler veya emtianın dağıtıcısı firmalar tarafından en az üç nüsha olarak düzenlenecek tutanak ve icmalin bir nüshası sevk irsaliyesine eklenir.
— Mükellefler mevcut bir imha oranının yenilenmesi/revize edilmesi talebinde bulunabilir. Yeni bir ürün grubu için imha oranı tespitine yönelik başvurular da imha oranının revize edilmesi kapsamında değerlendirilir. İmha oranının yenilenmesi talebi, en geç mevcut imha oranının geçerlilik süresinin bitiminden dokuz ay önce İdareye, dayanak bilgi ve belgelerle birlikte yapılır.
Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (Sıra No: 496)
Saygılarımızla.